Testis torsiyonu, testisin kendi etrafında dönerek onu besleyen damarların sıkışması ve kan akışının kesilmesiyle oluşan acil bir ürolojik durumdur. Bu durum, genellikle ani başlayan şiddetli testis ağrısı, şişlik, kızarıklık ve bulantı gibi belirtilerle ortaya çıkar. En sık 12–18 yaş arası erkeklerde görülür ancak her yaşta oluşabilir.
Tedavi edilmezse testisin canlılığı kaybolabilir ve alınması gerekebilir. Bu nedenle testis torsiyonu, zamanla yarışılan bir durumdur ve erken cerrahi müdahale testisin korunması açısından kritik öneme sahiptir.
Testis torsiyonu nedir?
Testis torsiyonu, testisin kendi etrafında dönerek sperm kanalı (spermatik kord) etrafında burkulması sonucu, testise giden kan akışının durması ile oluşan acil bir tıbbi durumdur. Bu durum, testisin canlılığını tehdit eder ve saatler içinde geri dönüşü olmayan hasara yol açabilir.
Testis, normalde skrotuma (torbaya) bağlıdır. Ancak bazı erkeklerde doğuştan gelen “gevşek bağ dokusu” nedeniyle testis serbest hareket edebilir. Bu da, özellikle uykuda ya da ani hareketlerle testisin dönmesine (torsiyon) neden olabilir.
Kimlerde Görülür?
- En sık 12–18 yaş arası ergen erkeklerde görülür.
- Yenidoğanlarda da nadir olarak ortaya çıkabilir.
- Travma, egzersiz veya hiçbir belirgin neden olmadan da oluşabilir.
Testis torsiyonu, ciddi ve ani başlayan ağrıyla kendini gösteren, zaman kaybı olmadan müdahale edilmesi gereken bir durumdur. Şüphe varsa, acil olarak üroloji uzmanına başvurulmalıdır. Erken tanı ile testisin kurtarılması mümkündür.
Testis torsiyonu çeşitleri nelerdir?
Testis torsiyonu, testisin kendi etrafında dönerek kan akışının kesilmesiyle oluşan bir durumdur ve anatomik farklılıklar ya da yaşa göre farklı türlerde ortaya çıkabilir. İşte testis torsiyonunun başlıca çeşitleri:
İntravajinal Torsiyon (En Sık Görülen)
- Testis, kendi sperm kanalı etrafında döner.
- Genellikle ergenlik döneminde görülür.
- “Zil çanı deformitesi” (bell clapper anomaly) adı verilen yapısal bozukluk bu torsiyona yatkınlık oluşturur.
- En sık görülen türdür ve acil cerrahi gerektirir.
Ekstravajinal Torsiyon
- Testis ve çevresindeki zarlar birlikte döner.
- Daha çok yenidoğanlarda görülür.
- Testis henüz skrotuma tam olarak sabitlenmediği için bu tür torsiyon oluşabilir.
- Genellikle fark edildiğinde testis hasar görmüştür.
İntermittan (Aralıklı) Torsiyon
- Testis kendi etrafında dönüp geri döner (torsiyon–detorsiyon).
- Zaman zaman ağrı, rahatsızlık ve şişlik oluşur.
- Kalıcı hasar riski olmasa da, zamanla tam torsiyona dönüşebilir.
- Teşhis zordur, ancak cerrahi sabitleme (orşiopeksi) gerekebilir.
Testis torsiyonunun türü, yaşa ve anatomik yapıya göre değişse de, tüm türlerde erken teşhis ve müdahale büyük önem taşır. Testis ağrısı her zaman ciddiye alınmalı ve üroloji uzmanı tarafından değerlendirilmelidir.
Testis torsiyonu neden olur?
Testis torsiyonu, testisin kendi etrafında dönmesiyle kan akımının kesilmesine neden olan acil bir durumdur. Bu burkulma, çoğu zaman belirli bir travmaya bağlı olmadan da gelişebilir. İşte testis torsiyonuna neden olabilecek başlıca faktörler:
- Anatomik Yatkınlık (Zil Çanı Deformitesi)
- Ergenlik Dönemi ve Hormonel Değişimler
- Spor yaparken, uykuda dönme sırasında ya da kazara alınan darbelerde torsiyon gelişebilir. Ancak torsiyon çoğu zaman spontan, yani kendiliğinden olur.
- Soğukta kremaster kasının kasılması, testisin yukarı doğru çekilmesine ve dönmesine neden olabilir.
- Yenidoğanlarda görülen ekstravajinal torsiyon, testisin henüz skrotuma tam sabitlenmemesinden kaynaklanır.
Testis torsiyonu genellikle altta yatan anatomik bir zayıflık ve ani fiziksel değişimlerin birleşimiyle ortaya çıkar. Nedeni her zaman net olmasa da, ani başlayan testis ağrısı varsa zaman kaybetmeden doktora başvurmak hayati önem taşır.
Testis torsiyonu belirtileri nelerdir?
Testis torsiyonu, ani başlayan ve hızla ilerleyen belirtilerle kendini gösteren acil bir durumdur. Özellikle şiddetli testis ağrısı, en önemli ve dikkat edilmesi gereken bulgudur. İşte testis torsiyonunun başlıca belirtileri:
- Ani ve Şiddetli Testis Ağrısı. Genellikle bir testiste görülür. Ağrı aniden başlar ve kısa sürede şiddetlenir.
- Testiste Şişlik ve Hassasiyet
- Skrotumda Kızarıklık ve Isı Artışı
- Bulantı ve Kusma. Özellikle çocuklarda ve gençlerde ağrıya eşlik eden sistemik belirtiler olabilir.
- Testisin Yukarı Çekilmiş Pozisyonda Olması
- Zamanla Ağrının Azalması (Tehlikeli Olabilir!) Testisin kan akımı tamamen kesildiğinde ağrı azalabilir ama bu iyileşme değil, dokunun ölmesi anlamına gelir.
- Yenidoğanlarda ağrı hissedilemediğinden testis sert, morumsu veya şiş görünebilir. Bu durum fark edildiğinde acilen değerlendirilmelidir.
Bu belirtiler fark edildiğinde zaman çok önemlidir. İlk 6 saat içinde müdahale edilirse testisin kurtarılma ihtimali yüksektir. Testis ağrısı asla ihmal edilmemeli, hemen acil servise başvurulmalıdır.
Testis torsiyonu nasıl teşhis edilir?
Testis torsiyonu, zamanla yarışılan ve hızlı müdahale gerektiren bir durum olduğu için teşhis süreci kısa, net ve odaklı olmalıdır. Tanı koyarken amaç, testisin kan dolaşımının kesildiğini doğrulamak ve gecikmeden cerrahi müdahale kararı vermektir.
- Fizik Muayene
- Renkli Doppler Ultrasonografi
- Laboratuvar Testleri (Sınırlı Rol)
- Eğer fizik muayene ve hikâye torsiyonu düşündürüyorsa, ultrason sonucu beklenmeden cerrahi müdahale yapılabilir. Çünkü zaman geçtikçe testisin kurtarılma şansı azalır.
Testis torsiyonunun teşhisinde fizik muayene ve renkli Doppler ultrasonografi başrol oynar. Ancak kesin tanı bazen ancak ameliyat sırasında konabilir. Bu nedenle en önemli yaklaşım, şüphe varsa gecikmeden müdahaledir.
Testis torsiyonu tedavisi nasıl yapılır?
Testis torsiyonu, acil cerrahi müdahale gerektiren bir durumdur. Testisin kan akışı kesildiği için saatler içinde doku ölümü meydana gelebilir. Bu yüzden tedavi süreci hızlı, kararlı ve zamana duyarlı şekilde yönetilmelidir.
Acil Cerrahi Müdahale (Detorsiyon + Orşiopeksi)
Detorsiyon (Dönmeyi Geri Alma):
- Testis, cerrahi olarak eski pozisyonuna döndürülür.
- Amaç: Kan akışını yeniden sağlamak.
Orşiopeksi (Testisin Sabitlenmesi):
- Dönme tekrarlanmasın diye testis, skrotuma dikişle sabitlenir.
- Sağlam testis de koruyucu amaçla sabitlenir.
İlk 6 saat içinde müdahale edilirse testis genellikle kurtarılabilir. 12 saatten sonra hasar riski ciddi şekilde artar.
Orşiektomi (Testisin Alınması)
- Eğer testis kan akımı tamamen kesilmişse ve canlılığını yitirmişse, çıkarılması gerekebilir.
- Bu durumda estetik amaçla testis protezi yerleştirilmesi tercih edilebilir.
Manuel Detorsiyon (Geçici Müdahale)
- Acil serviste geçici çözüm olarak elle çevirme
- Genellikle sağ testis saat yönünün tersine, sol testis saat yönüne döndürülür.
- Başarılı olsa bile sonrasında cerrahi sabitleme şarttır.
Testis torsiyonu ameliyatı sonrasında nelere dikkat edilmelidir?
Testis torsiyonu nedeniyle yapılan cerrahi müdahale sonrası iyileşme sürecini hızlandırmak ve komplikasyonları önlemek için dikkat edilmesi gereken bazı önemli noktalar vardır. İşte ameliyat sonrası bakım süreci:
- İstirahat ve Hareket Kısıtlaması
- Yürüyüş gibi hafif aktiviteler birkaç gün sonra başlayabilir.
- Skrotum bölgesine ilk günlerde 15–20 dakika süreyle buz uygulamak ağrıyı ve şişliği azaltabilir. Günde birkaç kez yapılabilir.
- Doktorun reçete ettiği ağrı kesici ve antibiyotikler düzenli alınmalıdır. Ağrı kontrolü ve enfeksiyon riski açısından ilaçlar önemlidir.
- Dikiş bölgesi temiz ve kuru tutulmalıdır. Duş izni genellikle 48 saat sonra verilir (doktorun önerisi dikkate alınmalı).
- Dikişlerde kızarıklık, akıntı veya kötü koku olursa enfeksiyon şüphesiyle hekime başvurulmalıdır.
- Skrotumu destekleyen özel iç çamaşırları kullanmak ağrıyı azaltır ve iyileşmeyi destekler.
- Ameliyattan sonra genellikle 2–4 hafta cinsel ilişkiden kaçınılması önerilir. Tam iyileşme sağlandıktan sonra normale dönülebilir.
- İlk hafta içinde dikiş kontrolü ve iyileşme değerlendirmesi yapılır.
- Testis canlılığı korunmuşsa uzun vadeli takip önerilmez, ancak alınmışsa hormon ve üreme sağlığı izlenmelidir.
Testis torsiyonu ameliyatı sonrası bakımda temizlik, ağrı yönetimi ve hareket kısıtlaması en önemli unsurlardır. Erken dönemde dikkatli bir takiple hasta, kısa sürede günlük yaşama geri dönebilir. Gecikmeden yapılan müdahale sayesinde testis çoğu zaman kurtarılabilir.
Testis torsiyonu hakkında sık sorulan sorular
Testis torsiyonu ağrısı nasıldır?
Genellikle ani, şiddetli ve tek taraflıdır. Şişlik, kızarıklık ve bulantı-kusma da eşlik edebilir.
Hangi yaşlarda görülür?
En sık 12–18 yaş arası genç erkeklerde görülür. Ancak her yaşta, hatta yenidoğanlarda bile oluşabilir.
Testis torsiyonu kendi kendine geçer mi?
Hayır. Tedavi edilmeden geçen ağrı testisin öldüğü anlamına gelebilir. Mutlaka cerrahi müdahale gerekir.
Testis torsiyonu ölümcül müdür?
Hayır, ancak müdahale edilmezse testisin kaybına yol açabilir. Ayrıca enfeksiyon ve ağrı gibi ikincil riskler olabilir.
Testis torsiyonu tekrarlar mı?
Tedavide testisler skrotuma sabitlendiği için (orşiopeksi) tekrar etme riski azalır. Ancak sabitlenmeyen testislerde tekrarlayabilir.
Torsiyon olan testis kurtarılabilir mi?
İlk 6 saat içinde cerrahi yapılırsa testisin kurtarılma şansı %90’ın üzerindedir. 12 saatten sonra bu oran hızla düşer.
Diğer testise de zarar verir mi?
Hayır, doğrudan etkilemez. Ancak benzer yapıya sahip olduğu için önlem amaçlı sağlam testis de sabitlenir.
Torsiyon sonrası çocuk sahibi olunabilir mi?
Tek testis sağlıklıysa çoğu erkekte üreme yetisi korunur. Gerekirse sperm analizi ile değerlendirme yapılabilir.
Ağrı geçerse doktora gitmek gerekir mi?
Evet! Ağrının geçmesi testisin öldüğü anlamına gelebilir. Mutlaka acil servise başvurulmalıdır.
